Özet
Kızana Tekkesi on altıncı yüzyılda Eskicuma’da Sait Baba köyünde kurulmuştur. Tekkenin postuna oturduğu düşünülen ilk şeyhi Kızana adlı bir kadın derviştir, tekke ismini de buradan almıştır. Kızana hakkında bilgiler ilk olarak Demir Baba Velâyetnamesi’nde görülmektedir. Kızana; velayetnamede anlatıldığı üzere Demir Baba’nın babası Hacı Dede ve annesi Zahide Başu’nun düğününde gelinin sağdıcı konumundadır. Bu düğünde Kızana’ya El-Hac Dede ve Tursun Baba ile Kademli Baba tarafından hilat giydirilmiştir. Sözlü gelenekte Kızana hakkında anlatılan epey hikâye bulunmaktadır. Bunlardan biri Manisa’da yer alan Sarıkız ile benzer özellikler taşımaktadır. Anlatıların ortak noktası ermiş vasfındaki kadının zamanla halk arasında muteber bir yere gelmiş olması, halka hizmet etmeye başlamasıdır. Bu anlatıların hareket noktası ise Alevi-Bektaşi geleneğine dayandırılmaktadır. Alevi-Bektaşi geleneğinde kadının konumu ile örtüşen değerler Kızana’yı bir kadın derviş olarak tekkenin şeyhlik makamına getirmiş, tekkeye adını verdirtmiştir. Günümüzde hala varlığını koruyan tekkenin misafirlerinin olması, saygınlığını ve Alevi-Bektaşi geleneğinde yerini koruması bakımından önemlidir. Çalışma hazırlanırken arşiv belgelerinden hareketle geçmişten günümüze konumu ve hizmet alanı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Beş farklı fondan tedarik edilen belgeler tekkenin farklı özelliklerine dikkat çekmektedir. Kızana Tekkesi kuruluşu ve işlevi ile ortaya konulduktan sonra sözlü gelenekteki yeri anlatılmıştır. Alevi-Bektaşi geleneğindeki kadının konumunu göstermesi ve Balkanlar’da erken bir tarihte kurulan tekkenin şeyhinin bir kadın olması bakımından önemlidir.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Tarihi, Bulgaristan, Alevi-Bektaşi, kadın, Kızana.
Bu makale 2 kez okundu