Özet
Günümüzde grand strateji kavramını konunun uzmanları, bir devletin kaynaklarını ana hedefe/stratejiye ulaşmak için kullanması olarak tanımlamaktadır. Tarihte istisnasız tüm devletler, büyümek, mevcudiyetlerini devam ettirmek veya yıkılmamak için rehber olarak nitelendirilebilecek grand stratejiler takip etmiştir. Osmanlı İmparatorluğu tarihteki diğer imparatorluk ve devletler gibi grand stratejiye sahipti ancak Osmanlılar devletin ana amaçları, politikaları veya stratejileri olarak tanımlanan bu kavramı hiçbir zaman kullanmamıştı. Bunanla birlikte Osmanlılar, grand strateji yaklaşımı bağlamında değerlendirilen uzun vadeli ana stratejileri, politikaları ve öncelikleri, bölgesel/küresel güç olma adına on dördüncü ve on sekizinci yüzyıllar arasında başarıyla uygulamaya koymuştur. Fakat, değişmekte olan küresel dinamiklere uygun bir şekilde grand stratejisini revize edememesi neticesinde, imparatorluk on sekizinci yüzyılda sahip olduğu siyasi, askeri ve finansal üstünlüğü kaybetmiştir. Bu çalışma, Osmanlı’nın yıkılma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığı on dokuzuncu yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkan ve imparatorluğun bekasını güvence altına almayı hedefleyen yeni grand stratejiyi analiz etmektedir. Bu çalışma tarihsel süreç içerisinde II. Mahmut’un grand strateji olarak kabul edilebilecek yaklaşımını detaylı bir şekilde ele almaktadır. Bunu yaparken aynı zamanda Sultan tarafından uygulamaya konulan merkeziyetçi, batıcı, milli kimlik odaklı politikalar ve dış politikada güçler dengesi politikası irdelenmiş ve bu unsurlar yenilenen grand stratejinin öğeleri olarak tespit edilmiştir. Son olarak bu çalışma Avrupa’nın büyük güçleri tarafından şekillendirilen anarşik bir uluslararası düzende, imparatorluğun daha güçlü rakiplerini alt etmeyi amaçlayan geç dönem Osmanlı grand stratejisinin anlaşılmasına katkı yapmayı hedeflemektedir.
Anahtar Kelimeler:
Bu makale 639 kez okundu