Özet
19. yüzyıl, Osmanlı devletinin dayandığı “geleneksel imparatorluk” temellerinin bütün dünyada köklü olarak değiştiği bir çağdır. Fransız İhtilalinin getirdiği “dil-kültür-vatan” temeline dayalı yeni toplum ve devler anlayışı Avrupa’da uluslararası siyaseti de değiştirdi. Osmanlı devleti gibi çokkültürlü ve çok milletli devletler, bu süreçte ciddi bir buhran yaşadılar. Üstelik Osmanlı devleti, zayıflamış olan gücü sebebiyle bu süreçte büyük güçlerin, parçalanmasını hızlandıran müdahaleleri ile de mücadele etmek zorunda kaldı. Osmanlı toplumunda, bu değişimin öncülüğünü üstlenebilecek toplumsal/sivil güçler bulunmadığı için, Osmanlı bürokrasisi bu değişimi gerçekleştirme rolünü üstlenmiş görünmektedir. Devletin geleneksel yapısına da uygun olan bu yeni rolün yerine getirilmesi pratik anlamda “devlet”in hayatın bütün alanlarına müdahale etmesi ile sonuçlanmıştır. 19. yüzyılın başlarından itibaren giderek çoğalan “denetim dışı” alanları yeniden itaat altına almak ve göçebelikten yerleşik hayata geçişi sağlamak için öteden beri sürdürülen iskan faaliyetleri hız kazandı. Fırka-i Islahiye’nin kurulması işte bu beklentilerin bir sonucudur. Yakın tarihte yapılmasına rağmen Fırka-i Islahiye’nin icraatı bir askeri hareket gibi algılanmaktadır. Halbuki 1865-1866 yıllarında Çukur-ova, Cebel-i Bereket (Gavur Dağı) ve Kozan dağlarında devlet idaresini yeniden kuran Fırka-i Islahiye, yalnız bir askeri hareket olmayıp, bunun yanında özellikle konar-göçer oymakların, iskan ve yerleşmelerinin de başarıldığı bir kuruluştur. Ayrıca bu hareket sırasında kurulan kasaba ve köyler, bugün önemli merkezler haline gelmiş olup, çevre il ve ilçelerinde gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Fırka-i Islahiye’nin kuruluş sebebi, 1853 Kırım harbine kadar dayanır. 1853-1856 Kırım harbi esnasında çekilen asker sıkıntısı, Cebel-i Bereket ve Kozan-Dağları bölgelerinden de asker istenmesine sebep olmuştur. Ancak bu istek, bu bölgelerdeki aşiretlerin devlete olan muhalefetlerinden dolayı gerçekleşmemiştir.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Fırka-i Islahiye; Çukurova; Konar-göçer; İskan; Cebel-i Bereket; Kazan Dağı
Bu makale 3885 kez okundu